Głowno wczoraj i dziś
RYS HISTORYCZNY
W przekazach źródłowych nazwa miejscowości pojawiła się w trzeciej dekadzie XV wieku.
Tereny te były jednak zamieszkałe dużo wcześniej, o czym świadczą prowadzone wielokrotnie
prace wykopaliskowe w miejscowościach: Osiny, Głowno i Władysławów. Na podstawie badań
archeologicznych możemy stwierdzić, że początki osadnictwa w okolicach Głowna sięgają
czasów prehistorycznych (około 8 tys. lat p.n.e.). Zapisy z początku XV wieku podają,
że Głowno leżało na starym szlaku handlowym.
W 1427 roku, w wyniku starań ówczesnego właściciela dóbr Jakuba z Głowna,
podczaszego sochaczewskiego, książę Ziemowit Mazowiecki
przeniósł osadę na prawo miejskie chełmińskie.
Mieszkańcy otrzymali wówczas szereg przywilejów gwarantujących szybki rozwój miasta.
Tragiczny dla naszego miasta okazał się wiek XVII. Najazd Szwedów dokonał spustoszenia,
grabieży i niemal całkowitego zniszczenia miasta. W 1676 roku w Głownie pozostało zaledwie
64 mieszkańców. W sto lat później, bo w 1777 r. miasto liczyło ponad 300 mieszkańców.
Od 1793 r. Głowno znajdowało się w zaborze pruskim, od 1807 roku Księstwie Warszawskim,
od 1815 r. w Królestwie Polskim. W końcu XIX wieku liczba mieszkańców wzrosła do 1620 osób.
Po upadku powstania styczniowego, w którym czynny udział brali mieszkańcy miasta, w ramach
represji popowstaniowych, Głownu odebrano prawa miejskie w 1869 roku.
Głowno otrzymało połączenie kolejowe w 1903 roku, z Warszawą i Łodzią, dzięki czemu
na początku XX w. powstały w mieście zalążki przemysłu. Przed wybuchem I wojny
światowej Głowno liczył 3164 mieszkańców. Podczas I wojny światowej miasto zostało
poważnie zniszczone przez ostrzał artyleryjski. W 1925 r. Głowno odzyskało prawa
miejskie. W okresie międzywojennym miasto znane było jako miejscowość wypoczynkowa,
zwłaszcza dla mieszkańców Łodzi. Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 r.
w okolicy Głowna doszło do ciężkich walk polskich oddziałów z armią niemiecką.
W maju 1940 r. Niemcy utworzyli w Głownie getto, w którym zgromadzono ponad 5,6 tys.
Żydów z Głowna i innych miast regionu łódzkiego. W marcu 1941 r. getto zostało zlikwidowane,
a wszystkich jego mieszkańców wywieziono do getta w Warszawie. W okolicy Głowna działała
polska partyzantka. W styczniu 1945 r. Głowno zajęła armia sowiecka. Po II wojnie światowej
nastąpił szybki rozwój miasta jako ośrodka przemysłu maszynowego (m. in.: Wojskowe Zakłady
Motoryzacyjne nr 3, Fabryka Szlifierek "Ponar" Łódź (obecnie FAS Głowno), Wytwórnia
Urządzeń Technicznych WUTECH, Wytwórnia Urządzeń Rolniczych "Chojaczki" (Zakłady
Budowy Urządzeń Spalających). Obecnie w Głownie funkcjonują głównie zakłady gorseciarskie,
tekstylne i bieliźniarskie (m. in.: Gorseciarska Spółdzielnia Pracy "Głowno", firma Alles oraz
wiele mniejszych firm). W Głownie znajduje się, jedyna w województwie łódzkim, stocznia
jachtów pełnomorskich JanMor.
Herb Głowna przedstawia w polu czerwonym głowę Jana Chrzciciela na złotej misie.
Po raz pierwszy wystąpił na pieczęci miejskiej w XVI wieku, następnie zapomniany powrócił
po II wojnie światowej. Najprawdopodobniej jest to tzw. „herb mówiący”, czyli nawiązujący
do istniejącej już nazwy miasta.
PODSTAWOWE INFORMACJE O MIEŚCIE
Głowno liczy 15 320 mieszkańców i należy do miast szczególnie atrakcyjnych pod względem krajobrazowym w województwie łódzkim. Miasto zajmuje powierzchnię 1 984 ha, w tym: jeziora i rzeki 54,35 ha, lasy 608 ha, użytki rolne 631 ha, grunty zurbanizowane 684,65 ha, nieużytki 6 ha.
W Głownie działa jedna linia autobusowa komunikacji miejskiej obsługiwana przez Miejski Zakład Komunalny. Dojechać do Głowna można z Łodzi, Łowicza, Zgierza autobusami lub mikrobusami PKS oraz mikrobusami prywatnych przewoźników. Główny przystanek autobusowy PKS mieści się w centrum miasta przy pl. Wolności. Przez miasto przechodzi linia kolejowa Łowicz – Łódź Kaliska, której modernizację rozpoczęto w 2011 r.
MIESZKAŃCY I KULTURA, KTÓRĄ TWORZĄ
W życiu kulturalnym Głowna najważniejszą rolę odgrywają trzy ośrodki: Miejski Ośrodek Kultury, Miejska Biblioteka Publiczna i Towarzystwo Przyjaciół Miasta Głowna (działalność Towarzystwa jest w fazie zaniku, nawet Muzeum Regionalne, które było pod opieką Towarzystwa przestało istnieć). Przy wsparciu władz samorządowych miasta MOK prowadzi działalność kulturalno – oświatową.
MOK powołany został do życia z dniem 1 stycznia 1989 r. Do tej pory funkcjonowało tam wiele różnych zespołów muzycznych, z których największe tradycje posiada Orkiestra Dęta. Uświetnia ona swymi występami różne publiczne imprezy organizowane w mieście. Popularnością cieszy się również Zespół Śpiewaczy „Czeremcha”, założony w drugiej połowie lat 80. Znaczące sukcesy odnosi Zespół Tańca Współczesnego „Gold”. W MOK prowadzona jest nauka gry na różnych instrumentach muzycznych, zajęcia plastyczne, teatralne oraz działają tam zespoły tańca towarzyskiego. Odbywają się również seanse kinowe dla dzieci i młodzieży. Ośrodek kultywuje też tradycje ludowe: organizuje Wieczory Świętojańskie, Święto Wiosny, zaś zimą wspólnie z Miejskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji – kuligi. Jest też współorganizatorem wielu imprez plenerowych.
Kolejną ważną placówką na mapie kulturalnej Głowna jest Miejska Biblioteka Publiczna. Jest to samorządowa instytucja kulturalna. Od 1991 r. funkcjonuje w budynku przy ul. Kopernika 37. Jej księgozbiór liczy obecnie ok. 27 tys. woluminów. Placówka ta gromadzi i udostępnia literaturę dla dzieci i młodzieży, literaturę piękną dla dorosłych oraz popularnonaukową. Od 2004 r. zaczęła tam działać czytelnia internetowa. W 2007 r. w bibliotece rozpoczęto pracę nad tworzeniem komputerowego katalogu zbiorów bibliotecznych. Poza tym prowadzi ona różne formy popularyzacji czytelnictwa (prezentacje nowości wydawniczych, wystawy tematyczne, okolicznościowe), organizuje lekcje biblioteczne, pogadanki, spotkania autorskie.
Wielce zasłużoną dla miasta instytucją jest, a raczej było Towarzystwo Przyjaciół Miasta Głowna, które 8 września 2005 r. obchodziło jubileusz 30-lecia działalności. Z tej okazji zorganizowana została okolicznościowa wystawa dokumentująca dorobek artystyczny działaczy i sympatyków stowarzyszenia.
Ważną placówką kulturalną prowadzoną przez Towarzystwo Przyjaciół Miasta Głowna jest (było) Muzeum Miasta Głowna. Posiada ono obecnie 4 działy: archeologiczny, historyczny, etnograficzny oraz salę poświęconą prof. Romualdowi Adamowi Cebertowiczowi. Przy muzeum prowadzone są pracownie ceramiczna i plastyczna oraz galeria prac wykonanych przez dzieci i młodzież. W okresie ponad 30-tu lat działalności tej instytucji, oprócz stałych ekspozycji, zorganizowano w nim blisko sto wystaw czasowych o różnej tematyce. Niestety muzeum już nie istnieje, a na pytanie gdzie podziały się eksponaty w nim zgromadzone, nikt nie umie, albo nie chce odpowoedzieć. Co kilka lat Towarzystwo Przyjaciół Miasta Głowna organizowało zjazdy koleżeńskie mieszkańców Głowna, uczestników tajnego nauczania z czasów okupacji hitlerowskiej.
W życiu kulturalnym miasta zwracają uwagę także inne cykliczne imprezy o charakterze kulturalno – rozrywkowym. Wśród nich bogate tradycje mają Dni Głowna.
PRZYRODA
Wyniesienie terenu Głowna wynosi od 119,3 m n.p.m. do 145,9 m n.p.m. na północnym skraju wysoczyzny łódzko – piotrkowskiej. Otaczają go lasy sosnowe z domieszką brzozy, a miejscami jodły – pozostałość borów pokrywających niegdyś ziemię łódzką. Na niższych terenach występuje olcha. W leśnej części Głowna najbardziej wysuniętej na północ leży rezerwat „Zabrzeźnia” z placówką jodły pospolitej. Powierzchnia rezerwatu wynosi 27,6 ha. Na północnej rubieży geograficznego zasięgu rezerwatu rosną takie drzewa jak: jodła, buk. Głównym przedmiotem ochrony jest las jodłowy.
Położenie Głowna w dolinie trzech rzek w otoczeniu lasów sprawia, że wokół występuje niepowtarzalny mikroklimat. Duże zbiorniki wodne w samym sercu miasta ściągają plażowiczów i wędkarzy z całego regionu, a zwłaszcza z aglomeracji łódzkiej. Przed wojną miejscowość nasza zyskała sławę kurortu uzdrowiskowego ze względu na swoje niepowtarzalne właściwości klimatyczne. Tutejszy mikroklimat oraz spokojna atmosfera pozwalają odpocząć od szybkiego tempa dzisiejszego życia.
PERSPEKTYWY I KIERUNKI ROZWOJU
W Głownie zarejestrowanych jest 1 188 podmiotów gospodarczych, z których bardzo dynamicznie rozwija się przemysł rolno – spożywczy, gorseciarski, maszynowy i cukierniczy. Są to branże gospodarki, które stały się w ostatnich latach swoistą wizytówką miasta. Znajduje się tu także jedyna w centralnej Polsce stocznia jachtowa „Janmor”.
Głowno obecnie realizuje trzy projekty finansowane ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007 – 2013:
- „Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami oraz odtworzenie nawierzchni w Mieście Głownie”;
- „Poprawa dostępności komunikacyjnej zachodniej części miasta Głowna”;
- „Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w Ziewanicach”;
Realizacja tych inwestycji przyczyni się do zrównoważonego rozwoju miasta, poprawi się stan środowiska naturalnego, warunki życia mieszkańców oraz jego skomunikowanie. Korzystne położenie miasta oraz przyjazne podejście do inwestorów sprzyja rozwojowi przedsiębiorczości w Głownie.
TURYSTYKA
Główną atrakcją turystyczną dla odwiedzających Głowno jest zbiornik wodny – zalew „Mrożyczka”. Nad jeziorem każda z wypoczywających osób znajdzie coś dla siebie. Do dyspozycji są łodzie wiosłowe, kajaki, rowery wodne, kąpieliska, skatepark, duży plac zabaw dla dzieci oraz piaszczysta plaża z boiskami do siatkówki plażowej i koszykówki. W sezonie letnim organizowane są tam imprezy plenerowe i sportowe m. in.: Dni Głowna, „Mroga Trophy”, Otwarte Mistrzostwa Głowna – „Strong Man”. W 2006 roku odbyły się Mistrzostwa Europy Pływających Modeli Redukcyjnych.
Co roku Towarzystwo Przyjaciół Miasta Głowna organizuje (to już przeszłość) „Muzyczne lato” – cykl letnich koncertów przeznaczonych zarówno dla melomanów klasyki jak i młodzieży.
Występują w Głownie zabytki o znaczeniu lokalnym i regionalnym. Prawną ochroną konserwatorską objęty został układ urbanistyczny centrum miasta powstały w XIX w. oraz pojedyncze obiekty architektury, zieleni i historyczne założenia parkowe wpisane do ewidencji zabytków.
Zabytki i pamiątki historii Głowna:
Układ urbanistyczny centrum miasta (prawnie chroniony), powstały w XIX wieku jako regulacja średniowiecznego układu lokacyjnego miasta.
Kamieniczki na Placu Wolności z przełomu XIX i XX wieku.
Karczma Ostatni Grosz – drewniana, wybudowana w 1740 roku przy ul. Łowickiej, później przebudowana. Prawdopodobnie najstarszy zachowany budynek w Głownie. (Obecnie w ruinie, drewniane elementy elewacji zostały usunięte)).
Zespół dworsko-parkowy "Zabrzeźnia" – dworek wybudował w 1840 roku Wincenty Matuszewski, herbu Topór. Później należał m.in. do Stanisława Michalskiego, herbu Łodzia oraz hrabiny Aleksandry Komorowskiej. Obecnie siedziba Rady Miejskiej i Urzędu Stanu Cywilnego.
Pałacyk Jabłońskich, zbudowany w latach 1905-1906 przez Władysława Jabłońskiego przy ul. Łowickiej. Był siedzibą Muzeum Regionalnego w Głownie. Obecnie przeznaczony na Środowiskowy Dom Samopomocy.
Dworzec kolejowy PKP wzniesiony w 1903 roku na trasie Kolei Warszawsko-Kaliskiej.
Kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła – budowany w latach 1922-1930, jako odbudowa po zniszczeniach I wojny światowej. Zaprojektowany w formie rotundy, wewnątrz freski (najstarsze z okresu II wojny światowej).
Cmentarz parafialny, należący do parafii pw. św. Jakuba Apostoła, położony przy ul. Henryka Rynkowskiego (daw. Cmentarna) i Łowickiej. Najstarsze nagrobki z II poł. XIX wieku.
Kościół parafialny w Głownie-Osinach pw. św. Barbary, wzniesiony w latach 1928-1930.
Zakłady "Norblin, bracia Buch i Werner" w dzielnicy Osiny – zespół budynków fabrycznych wzniesionych ok. 1924 roku w miejscu odlewni metali kolorowych. Później Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne nr 3. Obecnie tereny zakładu zajmuje wiele mniejszych firm.
Szkoła Podstawowa nr 1 wzniesiona w 1930 roku, w stylu modernistycznym. Później rozbudowana. Powstała na terenie podarowanym miastu przez hrabinę Aleksandrę Komorowską. Projekt wykonał ówczesny kierownik szkoły: inżynier Henryk Rynkowski.
Młyn na Pile – młyn przy ul. Łódzkiej, przy zalewie na rzece Mrożycy. Młyn istnieje od XIX wieku, wciąż działa.
Drewniane wille z przełomu XIX i XX wieku.
Dąb Wolności – pomnik przyrody, prawem chroniony. Dąb posadzony 11 listopada 1928 na Placu Wolności, w dziesiątą rocznicę Odzyskania Niepodległości.
Grodzisko w widłach rzeki Mrogi i Mrożycy.
Kościoły
Większość mieszkańców Głowna stanowią katolicy. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi także placówka zboru Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan w Łodzi oraz Świadkowie Jehowy.
Głowno należy do diecezji łowickiej i na terenie miasta działają 3 parafie rzymskokatolickie należące do dekanatu Głowno z siedzibą w Domaniewicach. Są to: parafia św. Barbary, parafia św. Maksymiliana i parafia św. Jakuba Apostoła.
Trasy rowerowe w okolicach Głowna:
- Szlak rowerowy dookoła Głowna – „Głowieńska Ósemka” (30 km). - Trasa ta została opracowana z myślą o wszystkich rowerzystach: małych i dużych, zaawansowanych i początkujących, tych co lubią długie rozbudowane wycieczki i tych, którzy preferują krótkie rodzinne wypady. Znajdzie się coś dla miłośników lasów, wody, podjazdów i zjazdów, jak również dla tych, co wolą otwarte i płaskie przestrzenie pól i łąk. Będą drogi asfaltowe, szutrowe, piaszczyste, utwardzone, proste i kręte. Będzie wszystko to, co czyni Głowno atrakcyjną miejscowością z bardzo różnorodnym krajobrazem i piękną przyrodą;
- Szlak „Młynów Nadmrożańskich” (32 km+24 km) - jest on w całości dedykowany Mrodze, rzece której dolina wraz z całym swym bogactwem przyrodniczym i kulturowym napawa dumą i zachwytem gospodarzy głowieńskich okolic i odwiedzających ją gości. Został zaprojektowany, z myślą o tych cyklistach, którzy w dość krótkim czasie chcieliby poznać pełnię różnorodności krajobrazowej okolic Głowna;
- „Bezkrwawe łowy nad Okrętem i Rydwanem” (43 km) - Wycieczka ta to przede wszystkim raj dla rowerzystów i jednocześnie amatorów fotografii, którzy pasjonują się fotografią przyrody, bowiem stawy Okręt i Rydwan to jedna z większych ostoja ptaków w Centralnej Polsce, a jednocześnie dwa największe w tej części Polski stawy rybne;
- Odpoczynek na „Kowalikach” (18 km) - Kolejna trasa dla pasjonatów rowerów i obcowania z przyrodą, która prowadzi w najbliższe okolice Głowna. Niedaleko centrum miasta, schowane w leśnych ostępach znajdują się dwa nieduże jeziora. Szum drzew, zapach lasu, możliwość podglądania życia mieszkańców tych zbiorników oraz poczucie spokoju, to niewątpliwe zalety tych miejsc, zaś tworzące się tuż przy ścieżkach rozlewiska wodne wprowadzają pewien rodzaj tajemniczości i niedostępności terenów;
- „Wzdłuż Mrogi i Mrożycy” (7 km) - Ta trasa pozwoli nieco poznać Miasto Głowno. Prowadzi ona przez urocze wodne zakątki znajdujące się w jego granicach, zalew, fragment rzeki Mrogi oraz najpiękniejszy odcinek rzeki Mrożycy. Trasa jest bardzo przyjemna, miejscami trudna, ale za to krótka i pozwalająca nawiązać do szlaku „Głowieńska Ósemka” i kontynuować dalej podróż;
(ze strony www.glowno.pl)
Postacie związane z Głownem:
Osobom najbardziej zasłużonym dla Głowna Rada Miasta nadaje tytuł:
Honorowy Obywatel Miasta Głowna lub Zasłużony dla Miasta Głowna.
Tytuły te nadawane są zarówno za życia, jak i pośmiertnie.
Honorowi Obywatele Miasta Głowna:
- ks. Stanisław Banach,
- gen. Tadeusz Bór-Komorowski – 2004,
- Zbigniew Bródka - 2014,
- Ryszard Brylski – 2007,
- Romuald Adam Cebertowicz - 2003,
- Elżbieta Dzikowska - 2011,
- Wiesław Garboliński - 2007,
- Papież Jan Paweł II - 2004,
- Andrzej Janowski - 2006,
- Klaus Leutner - 2014,
- ks. bp. Alojzy Orszulik - 2011,
- Peter Ramisch,
- Krzysztof Zuchora.
Zasłużeni dla Miasta Głowna:
- Dariusz Baranowski - 2004,
- Mieczysław Dylik - 2004,
- ks. Franciszek Gwoździcki - 2004,
- Maria Jakiel,
- Tadeusz Kittel - 2013,
- Zofia Janina Kittel - 2011,
- Hrabina Aleksandra Komorowska – 2003,
- Bohdan Kowalski,
- Janina Markiewicz - 2008,
- Zofia Ogórek,
- Krzysztof Radzikowski - 2014,
- Wacława Rydzyńska – 2003,
- Henryk Rynkowski – 2003,
- Andrzej Sadowski - 2006,
- Jerzy Stanisławski ps. "Piotr",
- Alicja Wojciechowska - 2006,
- Mieczysław Wołudzki – 2003,
- Eligiusz Zieliński,
- Wojciech Zuchora.
Źródła:
http://www.sztetl.org.pl
http://pl.wikipedia.org/wiki/
http://www.glowno.pl
